( Interview) Rajesh Hamal ႏွင့္ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခ်က္

နီေပါ….အခုေရွ႕ေနအျဖစ္နဲ႔ အလုပ္လုပ္ေနတယ္။အရင္ကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးဆိုင္ရာအဖြဲ႔အစည္းမွာလုပ္ခဲ့ပါတယ္။

ေမး…..နီေပါမွာ ႏိွပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းကိုဘယ္လိုေၾကာင့္အသံုးျပဳရတာပါလဲ။

ေယဘုယ်အားျဖင့္ေျပာရရင္ေတာ့ ႏိွပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းကိုအသံုးျပဳရတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကသတင္းအခ်က္အလက္ေမးျမန္းခ်င္လုိ႔ရယ္နဲ႔
သံသယရွိတဲ့သူဆီက ဝန္ခံေၾကာင္းေျပာဖို႔အသံုးျပဳၾကပါတယ္။က်ေနာ္ကေတာ့ေရွ႕ေနအဖြဲ႔ေတြနဲ႔အလုပ္လုပ္ခဲ့ဘူးျပီး ေနရာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာရွိတဲ့ ထိန္းသိမ္းေရးစခန္းေတြကို ေစာငၾ့္ကည့္ခဲ့ပါတယ္။

နီေပါမွာစံုစမ္းေမးျမန္းတဲ့စနစ္မရွိပါဘူး၊ရဲဝန္ထမ္းေတြမွာလက္နက္ခဲယမ္းစတဲ့ပစၥည္းေတြလံုလံု
ေလာက္ေလာက္မရွိဘူး။အဲဒါေၾကာင့္သူတို႔ကႏိွပ္စက္ညွင္းပန္းမႈကိုပ့ဲအမ်ားဆံူးအသံုးျပဳတယ္။အစိုးရကလည္း
ရဲဝန္ထမ္းေတြနဲ႔ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရးမွာပါဝင္တဲ့လူေတြကိုလိုအပ္တဲ့သင္တန္းေတြမေပးဘူး။တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ
ဆိုရင္လူေတြကိုလူေရွ႕သူေရွ႕မွာရိုက္ႏွက္တာေတြေတြ႔ရတယ္။ အဲဒါကိုမီဒီယာေတြကမွတ္တမ္းတင္ထားတယ္။
အထူးသျဖင့္ လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြပါ။မီဒီယာေတြကေတာ့သူတို႔ကဒီႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းမႈနဲ႔ဆိုင္တဲ့ အမႈေတြကိုသိရျပီဆိုတာနဲ႔ အက်ယ္တဝင့္ေဖာ္ျပေတာ့တာပါဘဲ။

ေမး……လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြကလူေတြကိုဘယ္လိုကူညီပါလဲ။

နီေပါမွာႏွစ္ပတ္လည္အစီရင္ခံစာျဖန္႔တဲ့လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔အစည္းရွိတယ္။အဲဒီအထဲမွာေဖာ္ျပထားတာက
သူတို႔ကလူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္တဲ့ကိစၥေတြကိုၾကားဝင္ပါဝင္တာေတြကိုေဖာ္ျပထားတယ္။ဥပမာအားျဖင့္ လူသားအားလံုးနဲ႔ဆိုင္တဲ့အခြင့္အေရးေတြကုိေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာတဲ့အဖြဲ႔အစည္းေတြပဲျဖစ္ပါတယ္။
တျခားအဖြဲ႔အစည္းေတြကေတာ့စီးပြားေရးနဲ႔လူမႈေရးအခြင့္အေရးအတြက္နဲ႔၊ အခ်ိဳ႕အဖြဲ႔အစည္းေတြကေတာ့
အခြင့္အေရးေတြအတြက္ ေစ့စပ္ညွိႏိႈင္းျခင္းနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမႈေတြကိုလုပ္ပါတယ္။

ေမး………..နီေပါမွာရွိတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးအန္ဂ်ီအိုေတြအေနနဲ႔ အလုပ္လုပ္တဲ့ေနရာမွာအဓိကစိန္ေခၚမႈကဘာလဲ။

ေျဖ….လူေတြေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကသူတို႔ရဲ႕အခြင့္အေရးကိုမသိၾကဘူး။တခ်ိဳ႕ကေတာ့သိၾကပါတယ္။
တခါတုန္းကရဲဝန္ထမ္းေတြကိုသင္တန္းေပးတုန္းကက်ေနာ့္ကိုေမးတာကလူေတြကိုရိုက္ႏွက္မေမးဘဲ
သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကိုဘယ္လိုလုပ္ရႏိုင္မွာလဲလို႔ေမးတယ္။ဒီလို႔အေလ့အက်င့္ေတြကေန
ရုန္းထြက္ႏိုင္ေအာင္လို႔သူတို႔ေတြဟာတျခားလုပ္ေဆာင္ႏိုင္တဲ့နည္းလမ္းေတြရွိဖို႔လိုပါတယ္။
သူတို႔ေတြဟာသူတို႔ရဲ႕အခြင့္အေရးနဲ႔ တာဝန္ေတြကိုသိဖို႔လိုပါတယ္။ သူတို႔သာဒါကို ဂရုစိုက္ရင္သူတို႔ဟာ ေလးစားခံရမွာပါ။ဒီလိုနည္းနဲ႔ လူေတြကိုပညာေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ေမး…..လူေတြကိုေကာဘယ္လိုပညာေပးမွာပါလဲ။
က်ေနာ္က Amnesty Internationဆိုတဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔အစည္းမွာလုပ္ပါတယ္။
က်ေနာ္တို႔ေတြဟာရဲဝန္ထမ္းေတြနဲ႔သာမန္ျပည္သူေတြကိုသူတို႔အခြင့္အေရးကိုသိလာေအာင္ ေလ့က်င့္ေပးတယ္။သာမန္ျပည္သူေတြနဲ႔အစည္းအေဝးေတြလုပ္တယ္။စာရြက္စာတမ္းေတြလည္းျဖန္႔တယ္။

ေမး…….နီေပါအစိုးရကေကာ အဲဒီလိုျဖန္႔ေဝခြင့္လုပ္ေဆာင္ခြင့္ေတြကိုခြင့္ျပဳပါလား။ခြင့္ျပဳပါတယ္။နီေပါမွာက ထုတ္ေဝျဖန္႔ခ်ီခြင့္နဲ႔မီဒီယာအခြင့္အေရး ရွိပါတယ္။နီေပါမွာက၅၀ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ကစာမေရးတတ္မဖတ္တတ္ေတာ့
၊သူတို႔အတြက္ကေရဒီယိုအစီအစဥ္ေတြကေနပညာေပးပါတယ္။

ေမး………ထပ္ေျပာစရာမ်ားရွိပါေသးလား။

နီေပါဟာႏိုင္ငံတကာICCPRပါဝင္တဲ့ႏိုင္ငံျဖစ္ျပီးညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္းဆိုင္ရာေၾကျငာစာတမ္းမွာလည္း ပါဝင္တဲ့လက္မွတ္ေရးထိုးထားတဲ့ႏိုင္ငံျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစာတမ္းအရ ႏိုင္ငံအားလံုးအေနနဲ႔ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္းကို
ျပစ္မႈအေနနဲ႔ျဖစ္ေအာင္လုပ္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။နီေပါမွာေတာ့ႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းဆိုင္ရာေလ်ာ္ေၾကးပုဒ္မလို႔ေခၚတဲ့
ပုဒ္မကိုဥပေဒမွာ၁၉၉၆မွာျပဌာန္းထားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ဒါဟာ ညွင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္းကိုျပစ္မႈအေနနဲ႔မျဖစ္ေစေသးပါဘူး။
အဲဒီအစား ေလ်ာ္ေၾကးနဲ႔သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ေလ်ာ္ေၾကးကိုလည္းႏိုင္ငံေတာ္ကေပးတာျဖစ္ျပီးေတာ့ ရဲဝန္ထမ္းကေပးတာမဟုတ္ပါဘူး။ေနာက္တခုကႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းတဲ့ရဲဝန္ထမ္းဟာတရားရင္ဆိုင္တဲ့ေနရာမွာ
တရားစြဲတဲ့သူကအမႈထမ္းျဖစ္ပါတယ္။ဒါဟာအင္မတန္ရယ္စရာေကာင္းပါတယ္။ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အဲဒီလူဟာ ရဲကိုကာကြယ္ေပးမွာမို႔လုိ႔ပါဘဲ။ျပီးေတာ့ဒါဟာဥပေဒဆိုင္ရာအကူအညီေတြကိုေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ေနရာတိုင္းမွာေတာ့ ဝင္ပါျပီးမကူညီသင့္ပါဘူး။

ႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းကိုျပစ္မႈတခုအေနနဲ႔မလုပ္မျခင္း အဲဒါကိုဖယ္လို႔မရႏိုင္ပါဘူး။ ပထမဦးစြာ ႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းကို စြန္႔ျပီးျပစ္မႈလုပ္ရပါမယ္။ ႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းျခင္းကိုျပစ္မႈလုပ္တဲ့ဥပေဒကိုထားရွိရပါမယ္။ တတိယကေတာ့ စစ္ေဆးေမးျမန္းျခင္းဆိုင္ရာေတြမွာအၾကမ္းမဖက္ဘဲလုပ္ေဆာင္ႏိုင္ေအာင္ေလ့က်င့္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္လူေတြကလည္းကိုယ့္အခြင့္အေရးကိုကို သိရပါမယ္။ ဒါေတြဟာနီေပါမွာႏွိပ္စက္ညွင္းပနး္ းျခင္းကေနကင္းေဝးေအာင္လုပ္ေဆာင္ႏိုင္မဲ့နည္းလမ္းေတြျဖစ္တယ္လို႔ေျပာခ်င္ပါတယ္။