ျမန္မာႏိုင္ငံ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြကို ေလ့လာဖို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ EU နဲ႔ ASEAN ႏိုင္ငံတကာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြကို ျမန္မာအစိုးရက ခြင့္ျပဳလိုက္ပါၿပီ။ ဒီအေပၚမွာ ေက်နပ္ အားရမိေပမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြ အႀကိဳကာ မသမာမႈေတြ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ ရွိတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြအေပၚမွာ စိုးရိမ္မိတယ္လို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက တုံ႔ျပန္ပါတယ္။ လြတ္လပ္မွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒီမိုကေရစီေရးနဲ႔ အေမရိကန္-ျမန္မာ ႏွစ္ဘက္ ဆက္ဆံေရးကိုပါ အေထာက္အပံ့ျဖစ္ေစလိမ့္မယ္လုိ႔လည္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ေျပာလုိက္ပါတယ္။ အျပည့္အစံုကိုေတာ့ ကိုသားညြန္႔ဦးက တင္ျပေပးထားပါတယ္။
လာမယ့္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြကို ႏိုင္ငံတကာက အေလးထားေစာင့္ၾကည့္ေနခ်ိန္မွာပဲ အခုလို ႏုိင္ငံတကာ ေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြကို ျမန္မာအာဏာပိုင္ေတြက ဖိတ္ၾကားလိုက္တာပါ။ ဒီ ေရြးေကာက္ပဲြဟာ ျမန္မာ့ႏို္င္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြအတြက္ အေရးပါတယ္လို႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ ရႈျမင္ပါတယ္။ အခုလို ႏိုင္ငံတကာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြ သတင္း မီဒီယာေတြကို လာေရာက္ခြင့္ေပးတဲ့အတြက္ အားရေက်နပ္မိတယ္လို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ႕ သေဘာထားကို အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးဌာန အရာရိွတဦးက ဗီြအိုေအကို ေျပာပါတယ္။
“ဒီ ပထမဆံုးလႊတ္ေတာ္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ငန္းေတြ အတြက္ အေရးႀကီးတဲ့ မွတ္တိုင္တရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ အာဆီယံ၊ EU အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု အပါအဝင္ ႏိုင္ငံတကာေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြ ေရြးေကာက္ပဲြကို လာေရာက္ေလ့လာဖို႔ ဖိတ္ၾကားတယ္ဆိုတဲ့အေပၚမွာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ အားရမိပါတယ္။ အဲဒီ ႏိုင္ငံေတြက သတင္းမီဒီယာေတြကိုလည္း လာေရာက္ ေလ့လာဖို႔ ဖိတ္ၾကားၿပီး ႏိုင္ငံတကာသတင္းမီဒီယာေတြကို ပို ဖြင့္ေပးလိုက္တာ ေတြ႔ရပါတယ္။”
တဘက္မွာေတာ့ ေရြးေကာက္ပဲြအႀကိဳကာလ မသမာမႈေတြျဖစ္တဲ့သတင္းေတြအေပၚ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက စိုးရိမ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ေရြးေကာက္ပဲြလြတ္လပ္မွ်တမႈရိွေစဖို႔ အာဏာပိုင္ေတြကိုေရာ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြကိုပါ သတိေပး ေတာင္းဆိုပါတယ္။
“တခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေရြးေကာက္ပဲြအႀကိဳ မမွန္မကန္လုပ္မႈေတြ၊ ေနျပည္ေတာ္မွာ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ကို တိုက္ခိုက္္မႈေတြလုပ္တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းေတြ ထြက္လာတဲ့အေပၚမွာလည္း စိုးရိမ္မိ ပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြ လြတ္လပ္မွ်တမႈရိွေရးနဲ႔၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြအေနနဲ႔လည္း အၾကမ္းဖက္မႈေတြ၊ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ မျဖစ္ေစေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ဖို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအေနနဲ႔ အာဏာပိုင္ေတြကို ေတာင္းဆိုပါတယ္။ ေရြးေကာက္ပဲြ လြတ္လပ္ၿပီး မွ်တမႈတာဟာ ဒီမိုကေရစီေရး၊ အမ်ိဳးသားျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးနဲ႔ ႏွစ္ႏိုင္ငံ အျပန္အလွန္ဆက္ဆံေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာဖို႔အတြက္ အေထာက္အကူျဖစ္ေစမယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။”
ႏိုင္ငံတကာေရြးေကာက္ပဲြေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြ ဖိတ္ၾကားတဲ့အေပၚမွာ EU ဥေရာပသမဂၢ ကလည္း ႀကိဳဆိုပါတယ္။
ဒါဟာ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ တုံ႔ျပန္ခ်က္ျဖစ္တယ္လို႔ EU ျပင္ပဆက္ဆံေရးဌာန ေျပာခြင့္ရ အမ်ိဳးသမီး Maja Kocijancic က ေျပာသြားတာပါ။
အခုလို ႏိုင္ငံတကာေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေလ့လာခြင့္ရမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြျဖစ္ဖို႔ အေထာက္အကူျဖစ္ေစမယ္လို႔ အမ်ိဳးသား ဒီမိုကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္ ေရြးေကာက္ပဲြေအာင္ႏိုင္ေရး မန္ေနဂ်ာ ဦးဉာဏ္ဝင္းက ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။
“ဒီလိုဖိတ္ေခၚတာေတြကို ေက်းဇူးတင္တယ္။ Observer ေတြရွိတဲ့အခါက်ေတာ့ က်ေနာ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ တရားမွ်တတဲ့ ေရြးေကာက္ပဲြလုပ္ေနတယ္ဆိုတာဟာ ပိုၿပီးေတာ့ ဂုဏ္ရွိေစတယ္လို႔ ထင္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ႀကိဳဆိုပါတယ္။ Observer က ဘယ္လို Observer ပဲျဖစ္ျဖစ္ မဲ႐ံုအႏွံ႔ ေရာက္ဖို႔ကေတာ့ အေၾကာင္းမရွိဘူး။ သို႔ေသာ္- လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေလ့လာခြင့္ရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒါ အက်ဳိးရွိမွာပဲ”
ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာက္ပဲြတုန္းကေတာ့ ႏိုင္ငံတကာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြေရာ ႏိုင္ငံတကာ သတင္းမီဒီယာေတြကိုပါ ျပည္ဝင္ခြင့္မေပးခဲ့ပါဘူး။ အဲဒီ ေရြးေကာက္ပဲြအတြင္းမွာ မဲမသမာမႈေတြ ရိွခဲ့တယ္လို႔ တိုင္ၾကားမႈေတြ စြပ္စဲြမႈေတြလည္းရိွခဲ့ပါတယ္။ အခုလို လာမယ့္ေရြးေကာက္ပဲြ ႏိုင္ငံတကာကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေစာင့္ၾကည့္ခြင့္ျပဳလိုက္တာေၾကာင့္ ေနာက္ေနာင္လာမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြအတြက္လည္း အလားအလာေကာင္းေတြ ျဖစ္လာလိမ့္မယ္လို႔ ရခိုင္ တိုင္းရင္းသားမ်ား တိုးတက္ေရးပါတီ ဥကၠ႒လည္းျဖစ္၊ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ ရခိုင္ျပည္နယ္ ကိုယ္စားလွယ္လည္းျဖစ္သူ ဦးေအးေမာင္က ေျပာပါတယ္။
“ႏိုင္ငံတကာအဖဲြ႔နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ႏိုင္မယ့္ ျပည္တြင္း civil society ရဲ႕ ပါဝင္မႈက အေရးႀကီးလာအံုးမွာပါ။ အဲဒါေၾကာင့္ ျပည္တြင္းကိုလာမယ့္ ႏုိ္င္ငံတကာ ေစာင့္ၾကပ္တဲ့အဖဲြ႔ေတြကို ခြင့္ျပဳသလိုပဲ ျပည္တြင္းမွာ ရွိတဲ့ သတင္းစာေလာက-က ပုဂၢိဳလ္ေတြအကုန္လံုးကိုလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ တနံတလ်ားကို- by election ရွိတဲ့ ေနရာတုိင္းကို ေစာင့္ၾကည့္ခြင့္၊ သတင္းယူခြင့္၊ ဓာတ္ပံု႐ုိက္ခြင့္၊ ဗီြဒီယို မွတ္တမ္းတင္ခြင့္ - အစံုေပါ့ေနာ္၊ ျပည္သူနဲ႔ထိစပ္ႏွီးႏြယ္တဲ့ စစ္တမ္းေကာက္ယူခြင့္ အစံုေပါ့ဗ်ာ။ မဲေပးၿပီးရင္ ဘယ္သူ႔ကို မဲေပးခဲ့ပါသလဲဆိုတဲ့ research ကေလးကို ႀကိဳၿပီး ေကာက္ယူႏိုင္ခြင့္အဆံုးေပါ့- ေပးမယ္ ဆိုရင္ေတာ့ျဖင့္ ၂၀၁၅ ေရြးေကာက္ပဲြ အတြက္လည္း အင္မတန္ေကာင္းတဲ့ အလားအလာလို႔ ယူဆရမွာပါ”
အခုလာမယ့္ ေရြးေကာက္ပဲြမွာေတာ့ လစ္လပ္မဲဆႏၵနယ္ ၄၈ ေနရာကို ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြက ယွဥ္ၿပိဳင္ရမွာပါ။ အာဏာရ ႀကံ့ခိုင္ေရးပါတီနဲ႔ အတိုက္အခံ အမိ်ဳးသားဒီမိုကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္တို႔က အဓိက ၿပိဳင္ဘက္ေတြ ျဖစ္ၾကပါလိမ့္မယ္။ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္အေနနဲ႔ ၿပီးခဲ့တဲ့ ၂ဝ၁ဝ ေရြးေကာက္ပဲြမွာ ဝင္ေရာက္ယွဥ္ၿပိဳင္တာ မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။ ပါတီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ျပန္လြတ္လာၿပီးေနာက္ပိုင္းမွ ပါတီကို တရားဝင္ ျပန္မွတ္ပံုတင္ၿပီး အခု ေရြးေကာက္ပဲြကို ဝင္ခဲ့တာပါ။
အခု ဧၿပီေရြးေကာက္ပဲြ တရားမွ်တမႈ၊ လြတ္လပ္မႈ ရိွမရိွ အေျခအေနအေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံတကာအေနနဲ႔ကလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚထားတဲ့ သေဘာထား ေျပာင္းလဲဖြယ္ရိွပါတယ္။
ဒီ အေျခအေနေပၚမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ အေရးယူပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ျပန္႐ုပ္သိမ္း မသိမ္း ဆိုတာကိုလည္း ထည့္တြက္ စဥ္းစားမွာျဖစ္တယ္လို႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုေရာ EU ဥေရာပသမဂၢ ဘက္ကပါ ေျပာထားပါတယ္။ ျမန္မာအာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ႏုိ္င္ငံေရးျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈေတြ လုပ္ဖို႔ ဘယ္ေလာက္ ဆႏၵရိွမရိွ၊ လက္ေတြ႔က်မက်ဆိုတာဟာ ဒီေရြးေကာက္ပဲြဟာ စမ္းသပ္မႈတရပ္ ျဖစ္မယ္ လို႔လည္း ႏိုင္ငံတကာက ေျပာထားပါတယ္။
ကေမၻာဒီယားႏိုင္ငံကို ေရာက္ေနတဲ့ ျမန္မာသမတ ဦးသိန္းစိန္ကလည္း အခုလို ႏိုင္ငံတကာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြကို ေရြးေကာက္ပဲြအတြက္ ဖိတ္ၾကားတယ္ဆိုတာကို အတည္ျပဳ ေျပာတယ္လို႔ ကေမၻာဒီယားႏုိင္ငံျခားေရးဌာနက ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ အာဆီယံနဲ႔ အာဆီယံ မိတ္ဖက္ႏိုင္ငံေတြျဖစ္ၾကတဲ့ ၾသစေတးသွ်၊ ကေနဒါ၊ တရုတ္၊ ဥေရာပသမဂၢ၊ အိႏၵိယ၊ ဂ်ပန္၊ နယူးဇီလန္၊ ေတာင္ကိုရီယား၊ ရုရွားနဲ႔ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုတို႔ကို ဖိတ္ၾကားထားတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
အခုလို ႏုိင္ငံတကာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖဲြ႔ေတြကို ဖိတ္ၾကားတဲ့ကိစၥနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ထိုင္းႏိုင္ငံအေနနဲ႔ ႀကိဳဆိုေၾကာင္းလည္း ထိုင္းႏိုင္ငံျခားေရးဌာနက သတင္းထုတ္ျပန္ပါတယ္။ အခု လုပ္ရပ္ဟာ ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးနဲ႔ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကို မမိွတ္မသုန္ အေလးအနက္ထားေဆာင္ရြက္သြားမယ္ဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာကို ျပသလု္ကတာျဖစ္တယ္လို႔လည္း ထိုင္းႏိုင္ငံျခားေရးဌာနက ထုတ္ျပန္သြားပါတယ္။