ျမန္မာအစုိးရအေပၚ အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ခ်မွတ္ထားတဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုလုိ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြက ျပင္ဆင္လာေပမဲ့ လူမ်ဳိးစု ေဒသေတြမွာ လူမဆန္တဲ့လုပ္ရပ္ေတြ က်ဴးလြန္ေနတာလုိ မေျပာင္းလဲေသးတဲ့ အေျခအေနေတြရွိေနတုန္းပဲလုိ႔ စစ္ေဘးဒဏ္က တိမ္းေရွာင္လာသူေတြနဲ႔ တုိင္းရင္းသားအေရး လႈပ္ရွားသူေတြကေျပာပါတယ္။ ဒီအတြက္ မၾကာေသးခင္က လႊတ္ေတာ္ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပခဲ့တာကုိ တုံ႔ျပန္တဲ့အေနနဲ႔ အေရးယူဒဏ္ခတ္မႈေတြ ႐ုပ္သိမ္းဖုိ႔ ျပင္ဆင္ေနတဲ့ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြအေနနဲ႔႔ သတိထားဖုိ႔လုိမယ္လုိ႔ တုိက္တြန္းေနၾကတာပါ။ ဒီအေၾကာင္း ဗြီအုိေအ သတင္းေထာက္ Henry Ridgewell သတင္းေပးပုိ႔ ထားတာကုိေတာ့ ကုိေအာင္လြင္ဦးက တင္ျပေပးထားပါတယ္။
အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္ ပ်က္ျပားခဲ့ရၿပီးတဲ့ေနာက္ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္ အဖဲြ႔အစည္းတခုျဖစ္တဲ့ ကခ်င္ လြတ္ေျမာက္ေရးအဖဲြ႔ (KIO) နဲ႔ ျမန္္မာႏုိင္ငံ ေျမာက္ပုိင္း ေဒသမွာ တုိက္ပဲြေတြ အခုအခ်ိန္အထိ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားေနဆဲပါ။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က တည္းက ျဖစ္ပြားေနတဲ့ တုိက္ပဲြေတြေၾကာင့္ ေဒသခံ ၆ ေသာင္းေလာက္ ဟာလည္း ဒုကၡသည္ စခန္းေတြဆီ ထြက္ေျပးခဲ့ၾကရပါ တယ္။
"ရဲေဘာ္ေတြ၊ ဗမာစစ္ေၾကာင္းေတြ ရွိတယ္ေပါ့။ ညဆိုရင္ က်မတို႔အမ်ဳိးသမီးေတြ- ညဆိုလည္း အိပ္မေပ်ာ္ဘူး။ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘာပဲ လုပ္မလဲေပါ့။ အဲဒါကိုပဲ ေတြးၿပီး ေၾကာက္ၿပီး ေနေနရတယ္။"
အသက္ ၃၃ ႏွစ္အရြယ္ ကေလး ၂ ေယာက္မိခင္ ကခ်င္ဒုကၡသည္ တဦး ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာအစုိးရက ဖိႏွိပ္ရက္စက္မႈေတြ ရွိေနတယ္္လုိ႔ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုေတြ တေလွ်ာက္လုံးေျပာေနတာေတာ့ ၾကာပါၿပီ။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာအစုိးရကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ က်ဴးလြန္တဲ့ စြပ္စဲြခ်က္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေရငုံႏႈတ္ပိတ္ေနတာပါ။ KIO နဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးရဖုိ႔ ေဆြးေႏြးေနေပမဲ့လည္း ေအာင္ျမင္မႈေတာ့ မရေသးပါဘူး။ ေနာက္ထပ္ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ကုိင္ အဖဲြ႔တခုျဖစ္တဲ့ ကရင္အမ်ဳိးသားအစည္းအ႐ုံး (KNU) နဲ႔ေတာ့ ဆယ္စုႏွစ္ ၆ ခု ေက်ာ္အၾကာ ၿပီးခဲ့တဲ့ ဇန္န၀ါရီလမွာပဲ အပစ္အခတ္ ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီခ်က္တရပ္ ရခဲ့ပါတယ္။ အခုအခါ ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံ လန္ဒန္ၿမိဳ႕မွာ ေနထုိင္ေနတဲ့ ဇုိယာဖန္းဟာ ထုိင္း-ျမန္မာနယ္စပ္မွာ ဒုကၡသည္ တဦးအျဖစ္နဲ႔ ပဋိပကၡေတြ ကုိ ကုိယ္ေတြ႔ႀကံဳခဲ့ဖူးသူပါ။
“ေလယာဥ္ေပၚက ဗုံးႀကဲတာေတြ၊ ေလေၾကာင္းက တုိက္ခုိက္တာေတြ က်မတုိ႔ ခံခဲ့ရဖူးပါတယ္။ ဗုံးေတြ ေျမေပၚက်လာတုိင္း၊ ေျမႀကီးေတြ တုန္ခါသြားတာဟာဆုိရင္ က်မတုိ႔အတြက္ အႀကီးအက်ယ္ ေျခာက္ျခားစရာ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။”
အမည္မသိ ေသနတ္သမားေတြလက္ခ်က္နဲ႔ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္မွာ ေသဆုံးခဲ့တဲ့ KNU အေထြေထြ အတြင္းေရးမႉး ဖဒုိမန္းရွာရဲ႕သမီးတဦးလည္း ျဖစ္တဲ့ ဇုိယာဖန္းဟာ ၿဗိတိန္အေျခစုိက္ ျမန္မာ့အေရးလႈပ္ရွားမႈအဖဲြ႔ တခုျဖစ္တဲ့ Burma Campaign UK မွာ တုိင္းရင္းသားေဒသေတြက အေျခအေနေတြကုိ လူအမ်ား အာ႐ုံစုိက္လာေစဖုိ႔ ႀကိဳးပမ္းေနပါတယ္။
“ကခ်င္ျပည္နယ္မွာဆုိရင္ ျမန္မာစစ္တပ္က လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြအတြင္း အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူညီ ခ်က္ကုိ ၃ ႀကိမ္ ခ်ဳိးေဖာက္ခဲ့ဖူး ပါတယ္။ စစ္တပ္က အရပ္သားေတြကုိ ဆက္လက္ တုိက္ခုိက္ေနတုန္းပါ။ အမ်ဳိးသမီးေတြဆုိရင္လည္း အဓမၼျပဳက်င့္တာေတြ ခံခဲ့ရသလုိ အမ်ဳိးသားေတြ ဆုိရင္လည္း အတင္းအက်ပ္ လုပ္အားေပးခုိင္းတာ ခံေနရပါတယ္။”
ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္ပြားေနတာေၾကာင့္ကခ်င္ျပည္နယ္မွာလႊတ္ေတာ္ ၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပဲြေတြ က်င္းပမယ့္ အစီအစဥ္ေတြကုိလည္း အစုိးရက ဖ်က္ခဲ့တာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံအႏွံ႔ က်န္တဲ့ေနရာေတြမွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ေရြးေကာက္ပဲြေတြမွာေတာ့ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဦးေဆာင္တဲ့ အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီ အဖဲြ႔ခ်ဳပ္က တခဲနက္ အႏုိင္ရခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ တနဂၤေႏြေန႔က ေရြးေကာက္ပဲြေတြက်င္းပခဲ့တာကုိ တုံ႔ျပန္တဲ့အေနနဲ႔ ဆက္ဆံေရးေတြ တုိးျမႇင့္ၿပီး ဒဏ္ခတ္မႈတခ်ဳိ႕ကုိလည္း ေလွ်ာ့ခ်သြားမယ့္အေၾကာင္း အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက ေၾကညာခဲ့တာပါ။ ဒါေပမဲ့လည္း ဇုိယာဖန္းတုိ႔လုိ တက္ႂကြလႈပ္ရွားသူေတြကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံအေပၚ မူ၀ါဒ အေျပာင္းအလဲေတြလုပ္ရာမွာ သတိထားစရာေတြ ရွိေသးတယ္လုိ႔ သတိေပးပါတယ္။
“ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အျပဳသေဘာေဆာင္တဲ့ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးေတြ ေပၚေပါက္လာေရး အားေပးႏုိင္မယ့္္ အဓိက ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈေတြကုိ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြအေနနဲ႔ ဆက္ထိန္းထားဖုိ႔ အင္မတန္ အေရးႀကီးပါတယ္။ လတ္တေလာအေျခအေနမွာ အဓိကက်တဲ့ ျပစ္ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ဖယ္ရွားလုိက္မယ္ ဆုိရင္ေတာ့ ဒါဟာမွားပါလိမ့္မယ္။”
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ အေျပာင္းအလဲေတြ ေတြ႔ျမင္လာေနရပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ အေမရိကန္ရဲ႕ ဒဏ္ခတ္ မႈေတြ ေလွ်ာ့ေပါ့ေပးမႈေတြရဲ႕ေနာက္ဆက္တဲြ အျဖစ္ ခရက္ဒစ္ အေႂကြးကဒ္ေတြေတာင္ သုံးႏုိင္တာ မ်ဳိး ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီး မဟုတ္တဲ့ေဒသေတြမွာ အေနာက္ႏုိင္ငံေတြရဲ႕ထိေတြ႔ဆက္ဆံမႈေတြက ထြက္ေပၚလာမယ့္ အက်ဳိးဆက္ေတြကုိ ခံစားႏုိင္ပါ့မလား ဆုိတာကေတာ့ မေသခ်ာဘူးလုိ႔လည္း တုိင္းရင္းသားအေရးလႈပ္ရွားသူေတြက ေျပာေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။