လြန္ခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလ (၅) ရက္ေန႔က အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ဖြဲ႔စည္းေၾကာင္း ေနျပည္ေတာ္က ေၾကညာတာကို အမ်ဳိးမ်ဳိးတံု႔ျပန္ပါတယ္။ ကုလသမဂၢ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြကိုၾကည့္ၿပီး သံသယျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး အထူးကိုယ္စားလွယ္ရဲ ႔ အစီရင္ခံေတြကို ဥပေဒပညာရွင္တစုက ေလ့လာၿပီး ျမန္မာျပည္က ရာဇဝတ္မႈမ်ား ဆိုတဲ့ အစီရင္ခံစာ ၂၀၀၉ မွာ ထုတ္ေဝခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ ဦးဝင္းျမကေတာ့ ၁၉၉၄ မွာ ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ျဖစ္ကတည္းက ျမန္မာျပည္မွာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္မႈမရွိဘူးလို႔ ေျဗာင္ျငင္းခဲ့ပါတယ္။ ေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ ဦးေက်ာ္တင့္ေဆြကလည္း ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ ကုလသမဂၢမွာ ျမန္မာသံအမတ္ ျဖစ္ကတည္းက ျမန္မာျပည္မွာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးဖ်က္မႈ မရွိေၾကာင္း ျငင္းဆိုခဲ့ပါတယ္။
ဒီလို ျငင္းဆိုေနတုန္း ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီး ဦးေဆာင္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မတီကို ၂၀၀၀ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လမွာ ဖြဲ႔စည္းပါတယ္။ ေနာက္ေတာ့ Australia အစိုးရနဲ႔ ပူးတြဲၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး သင္တန္းေတြ ေပးပါေတာ့တယ္။ Australia နဲ႔ ဗမာအစိုးရပူးတြဲၿပီး ၂၀၀၀ ခုႏွစ္က ၂၀၀၃ အထိ လူ႔အခြင့္အေရးသင္တန္း (၁၂) ခု ေပးခဲ့ပါတယ္။ သင္တန္းတခုမွာ အစိုးရအမႈထမ္း (၂၅) ေယာက္ေလာက္တက္တာမို႔ စုစုေပါင္း အရပ္သားအမႈထမ္း (၃၀၀) ေလာက္ကို လူ႔အခြင့္အေရးအေၾကာင္း ေဟာေျပာႏိုင္ခဲ့တယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒီအထဲမွာ လူ႔အခြင့္အေရး အခ်ဳိးဖ်က္ဆံုးျဖစ္တဲ့ စစ္မႈထမ္းမပါပါဘူး။ သင္တန္းတခု (၄) ရက္ၾကာၿပီး ရန္ကုန္-မႏၱေလး နဲ႔ ေတာင္ႀကီးမွာ က်င္းပေၾကာင္း သိရပါတယ္။
ကုလသမဂၢလူ႔အခြင့္အေရး ကိုယ္စားလွယ္ ပင္ညဲရိုး ျမန္မာျပည္သြားတိုင္း အစိုးရလူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မတီဝင္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ အစိုးရအမႈထမ္းအခ်ဳိ ႔ Australia မွာ လူ႔အခြင့္အေရး သင္တန္းတက္ဖို႔ Australia အစိုးရက စီစဥ္ေပးပါတယ္။ အာရွလူ႔အခြင့္အေရး ေဆြးေႏြးပြဲ ဗမာကိုယ္စားလွယ္ တက္ႏိုင္ဖို႔လည္း Australia က ကူညီခဲ့ပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးသင္တန္း အရွိန္ရေနတုန္း ၂၀၀၃ ေမလ (၃၀) ရက္ေန႔မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္တုိ႔အဖြဲ႔ကို စစ္အစိုးရ လက္ေအာက္ခံ အရပ္သားေတြက ဒီပဲယင္းမွာ ဝိုင္းရိုက္ၾကတဲ့အတြက္ Australia အစိုးရရဲ ႔ လူ႔အခြင့္အေရး စီမံကိန္းလည္း ရပ္ဆိုင္းသြားပါေတာ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ ၾကည့္ျမင္တိုင္ၿမိဳ ႔နယ္ NLD ဥကၠ႒ ဦးျမင့္ေအး နဲ႔ လူ႔ငယ္ (၃၅) ဦး ၂၀၀၂ မွာ တည္ေထာင္တဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ႔ကေတာ့ အခုထက္ထိ ရွင္သန္လႈပ္ရွားေနတုန္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဖမ္းဆီရိုက္ႏွက္ ခံရတဲ့ၾကားက လူ႔အခြင့္အေရးအေၾကာင္း ေဟာေျပာသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
၂၀၀၆ ေအာက္တိုဘာလမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ကာကြယ္ျမွင့္တင္သူမ်ား ကြန္ယက္ လို႔ အမည္ေျပာင္းၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ေဟာေျပာပြဲလုပ္ၿပီးအျပန္ ဦးျမင့္ေအး နဲ႔ ဦးေမာင္ေမာင္ေလး တုိ႔ကို ႀကံ့ဖံြ႔အသင္းဝင္ေတြ ဝိုင္းရိုက္တဲ့ျဖစ္ရပ္ဟာ ဟိုေလးတေက်ာ္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး ကြန္ယက္အဖြဲ႔ဝင္ (၄၀) ေလာက္ ျမန္မာျပည္ေနရာ အႏံွအျပားမွာ ေထာင္ဒဏ္က်ခံေနရပါတယ္။ ကြန္ယက္ေခါင္းေဆာင္ ဦးျမင့္ေအး ဟ ကယားျပည္နယ္ လြိဳင္ေကာ္ၿမိဳ ႔မွာ ေထာင္ဒဏ္ႏွစ္ရွည္ က်ခံေနရပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး စာရြက္စာတမ္း ထုတ္ေဝမႈနဲ႔ ေဟာေျပာမႈေၾကာင့္ ဦးျမင္ေအး မၾကာခဏ အဖမ္းခံရပါတယ္။
၂၀၀၅ ေဖေဖၚဝါရီလမွာ ပါတီလမ္းစဥ္ ေသြဖီမႈနဲ႔ ဦးျမင့္ေအးကို NLD က အဖြဲ႔ဝင္အျဖစ္ ရပ္စဲခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဦးျမင့္ေအး ဟာ လူ႔အခြင့္အေရးပညာေပး အလုပ္ကို ဆက္လုပ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၈ မတ္လမွာ ေထာင္ကလြတ္လာၿပီး မၾကာမီ ေျမနီကုန္း၊ စမ္းေခ်ာင္းမွာ ဦးျမင့္ေအး အရိုက္ခံရျပန္ပါတယ္။ ဦးျမင့္ေအး ဟာ လူ႔အခြင့္အေရးအေၾကာင္း ျပည္သူလူထု သေဘာေပါက္ေအာင္ ေဟာေျပာတဲ့အတြက္ အရိုက္အႏွက္ခံရၿပီး ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒဏ္ က်ခံေနရသူ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ႏိုင္ငံျခားေရးဝန္ႀကီး ဦး၀ဏၰေမာင္လြင္ ကေတာ့ ျမန္မာျပည္မွာသမုိင္း တေခတ္သစ္ၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း စက္တင္ဘာ (၁၃) ရက္ေန႔ ဂ်ီနီဗာမွာ က်င္းပတဲ့ (၁၈) ႀကိမ္ေျမာက္ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ အစည္းအေဝးမွာ ေျပာဆိုသြားပါတယ္။ အတင္းအဓမၼ ခုိင္းေစမႈ ကြယ္ေပ်ာက္ေစဖို႔အတြက္ ေက်းရြာဥပေဒလႊတ္ေတာ္မွာ ျပ႒ာန္းမယ့္အေၾကာင္း ဦး၀ဏၰေမာင္လြင္ ေျပာတာဟာ အဓမၼခိုင္းေစမႈ ရွိေနတာကို ဝန္ခံရာ ေရာက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဦးဝင္းျမနဲ႔ ဦးေက်ာ္တင့္ေဆြ ကေတာ့ အဓမၼခိုင္းေစမႈ မရွိေၾကာင္း ျငင္းဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရး ျမွင့္တင္ေရးနဲ႔ ျပဳျပင္ေျပာင္းေရးေတြ လုပ္မယ့္အေၾကာင္း ေျပာဆိုၿပီးေတာ့ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈ ရုတ္သိမ္းေရးကို ကုလသမဂၢမွာ ဦး၀ဏၰေမာင္လြင္ ေတာင္းဆိုသြားတာဟာ အေပးအယူလုပ္တဲ့ သေဘာျဖစ္ေနပါတယ္။
လက္ေတြ႔ဘဝမွာ လူ႔အခြင့္အေရးရရင္ ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈကို ရုတ္သိမ္းၾကမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ ေတာင္းဆိုေနစရာ မလိုပါဘူး။ သမၼတဦးသိန္းစိန္ လက္ထက္ထူးျခားခ်က္ကေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရးကာကြယ္ ျမွင့္တင္ေရး ကြန္ယက္ဟာ အရင္လို အရိုက္အႏွက္ မခံရေတာ့ဘဲ ပညာေပးေဆြးေႏြးပြဲ ဆက္ၿပီး က်င္းပႏိုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ စက္တင္ဘာလထဲမွာ မိတိၳလာမွာ (၃) ရက္၊ မႏၱေလးမွာ (၃) ရက္ လူ႔အခြင့္အေရးကြန္ယက္ က ပညာေပးေဆြးေႏြးပြဲေတြ က်င္းပခဲ့ေပမယ့္ တားဆီးေႏွာက္ယွက္တာမ်ဳိး မရွိေၾကာင္း သိရပါတယ္။