ျမန္မာစစ္အစုိးရ၏ ဥပေဒမဲ့ တရားစီရင္မႈအား အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈခုံရုံး တင္ရန္ကိစၥ

BBC ----- morning progarmme, 30/11/08

ဤ ေဆြးေႏြးခ်က္ကုိ BBC ျမန္မာ့အေရး ကမၻာ့အေရး အစီအစဥ္တြင္ Global Justice Center မွ သုေတသန အရာရွိ ေဒၚျဖဴစင္၊ AHRC အာရွလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္မွ ေရွ႔ေနဦးမင္းလြင္ဦးႏွင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ေဂ်ာ့ေမစင္ တကၠသိုလ္မွ သင္တန္းနည္းျပဆရာ ဦးမင္းေဇာ္ဦးတုိ႔က ေအာက္ပါအတုိင္း ေဆြးေႏြးတင္ျပထားသည္။

ျမန္မာစစ္အစုိးရရဲ့ တရားစီရင္ေရး စနစ္ေတြမွာ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ရပ္ေတြ ရွိေနၿပီးဆုိတဲ့ ေျပာဆုိခ်က္အေပၚ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ ခုံရုံးတင္ဖုိ႔အထိ ႀကဳိးပမ္းေနတာဟာ ဘယ္ေလာက္ ထိေရာက္မႈ ရွိသလဲဆုိတာကုိ ေဆြးေႏြးထား ၾကပါတယ္။

ေတာတရွင္မ်ားခင္ဗ်ား။ အခုတေလာ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရး အတုိက္အခံေတြကုိ ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒဏ္ ခ်မွတ္ၿပီးေတာ့ အစုိးရက ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ႏွိမ္နင္းေနတာနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ကမၻာတလႊားရွိ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔အစည္းေတြက ရႈံ႔ခ်လ်က္ ရွိပါတယ္။

အထူးသျဖင့္ ျမန္မာတရားစီရင္ေရးစနစ္ဟာ ဥပေဒဘက္ကေန လူထုကုိ အကာအကြယ္ ေပးရမဲ့အစား တဖက္သတ္ စီရင္ခ်က္ ခ်ေနတယ္။ ၿပီးေတာ့ တရားလုိေရွ႔ေနေတြကုိလည္း ေထာင္ခ်တာအထိ က်ဴးလြန္ေနတာမုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံဆုိင္ရာ ကုလသမဂၢအထူး ကုိယ္စားလွယ္ မစတာ ကင္တားနား အပါအ၀င္ ကုလသမဂၢရွိ တရားေရးဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ ကုိယ္စားလွယ္ေတြက ဒီႏုိင္ငံရဲ့ လႈပ္ရွားသူေတြကုိ အမ်ားေရွ႔မွာ ျပန္စစ္ေဆးဖုိ႔ ေတာင္းဆုိလုိက္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Global Justice Center လုိ႔ေခၚတဲ့ ကမၻာတလႊား တရားမွ်တမႈေဖၚေဆာင္ေရးအဖြဲ႔ ကလည္္း န အ ဖ အေနနဲ႔ တရားစီရင္ေရးစနစ္ သုံးၿပီးေတာ့ ျပစ္မႈေတြကုိ က်ဴးလြန္ေနတယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္သြားပါတတယ္။

ဒါေၾကာင့္မုိ႔လုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံက တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ အပါအ၀င္ အခုအမႈေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ တရားသူႀကီးေတြကုိ ICC အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရာဇ၀တ္ခုံရုံးကုိ ပုိ႔သင့္တယ္လုိ႔ GJC အဖြဲ႔မွ ေတာင္းဆုိခ်က္ ရွိပါတယ္။ အခုလုိ စြပ္စြဲခ်က္ေတြကုိ လက္ေတြ႔ ဘယ္ပုံဘယ္နည္း ICC အထိ တုိင္ၾကားလုိ႔ရမွာလဲ၊ ျပည္တြင္းက တရားစီရင္ရာမွာ တရားေရး၀န္ထမ္းေတြ အေပၚမွာ တာ၀န္ရွိတာလား။ အာဏာပုိင္ေတြ၊ စစ္ေထာက္လွမ္းေရးလုိ ႀကဳိးကုိင္တဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြမွာေရာ တာ၀န္မရွိဘူးလား စတဲ့ တရားစီရင္ေရးနဲ႔ဆုိင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ေဆြးေႏြး ေျပာဆုိၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။

ေမး ----- အဲေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ တရားစီရင္ေရးမွာအေပၚမွာ ေဖါက္ဖ်က္က်ဴးလြန္မႈရွိေနတယ္ဆုိၿပီးေတာ့ တရားသူႀကီးေတြ ICC တင္ျပဖုိ႔ ေတာင္းဆုိမႈေတြဟာ လက္ေတြ႔မွာေရာ ဘယ္ေလာက္အထိ ျဖစ္ႏုိင္မွာလဲ ေဒၚျဖဴစင္ခင္ဗ်။

ေဒၚျဖဴစင္ ----- က်မတုိ႔အဖြဲ႔အေနနဲ႔က ျမန္မာႏုိင္ငံ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေအာင္တုိးနဲ႔ တရားသူႀကီးေတြဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံ ႏုိင္ငံေရး လႈပ္ရွားသူေတြကုိ တရားမွ်တမႈ မရွိဘဲနဲ႔ တရားဥပေဒအရ တရားမွ်တစြာ မစီရင္ဘဲနဲ႔ ႏွစ္ရွည္ေထာင္ဒဏ္ေတြ ခ်တာ တရားသူႀကီးေတြ လုိက္နာရမဲ့ စည္းကမ္းေတြကုိ ခ်ဳိးေဖါက္ၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ ဥပေဒအရဆုိရင္ Crime Against Humanity လူသားမ်ဳိးႏြယ္ကုိ ဆန္႔က်င္တဲ့ ရာဇ၀တ္မ်ဳိး က်ဴးလြန္တ့ဲအတြက္ ICC လုိ႔ဆုိတဲ့ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ရာဇ၀တ္မႈ ခုံရုံးကေန အေရးယူဖုိ႔ က်မတုိ႔ေတာင္းဆုိ တာျဖစ္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္း ဆုိေတာ့ တရားသူႀကီးေတြဟာ ဥပေဒကုိ ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္မဲ့သူေတြ၊ အမွန္တရားကုိ ေဖၚေဆာင္ရမဲ့သူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏုိင္ငံတကာ ရာဇ၀တ္မႈဆုိင္ရာ တရားခုံရုံးလုိ႔ေခၚတဲ့ International Criminal Court ရဲ့ ဥပေဒပုဒ္မ (၇) အရ ဒီျဖစ္မႈကုိ က်ဴးလြန္တယ္ဆုိတာ အေသအခ်ျပဌာန္းၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျပဌာန္းခ်က္က ဘာကုိ ျပထားသလဲဆုိေတာ့ လူတဦးတေယာက္၊ လူတစု၊ ႏုိင္ငံေရး၊ ဘာသာေရး စတဲ့ အေျခခံယုံၾကည္မႈ ေတြေၾကာင့္ တရားစြဲဆုိျခင္းကုိ ခြင့္မျပဳရပါဘူး။ ေနာက္ၿပီး သက္ဆုိင္ရာ ႏုိင္ငံထဲမွာရွိတဲ့ ႏုိင္ငံသားေတြရဲ့အေျခခံ လြတ္လပ္ခြင့္ကုိလည္း တရားရုံးကေနၿပီးေတာ့ ကာကြယ္ေပးျခင္း မရွိဘူး၊ ေစာင့္ေရွာက္ ေပးႏုိင္စြမ္းလည္း မရွိေတာ့ဘူး၊ အဲဒီအခ်က္ေတြနဲ႔ ထင္ရွားခဲ့မယ္ဆုိရင္ အဲဒီႏုိင္ငံရဲ့ တရားစီရင္ေရး စနစ္ကုိပါ အေရးယူ ႏုိင္တယ္လို႔ ဆုိိထားတဲ့အတြက္ က်မတုိ႔က ICC ကေနတဆင့္ ဒီတရား သူႀကီးေတြကုိ အေရးယူရတယ္လုိ႔ ဆုိျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ေမး ----- ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥက ခဏ Crime Against Humanity လုိ႔ ေဒၚျဖဴစင္တုိ႔အဖဲြ႔ ေျပာသလုိ အဲဒီပုဒ္မနဲ႔ ညိႏုိင္သလား၊ ကုိမင္းေဇာ္ဦးေျပပါဦး။

ဦးေဇာ္ဦး ----- ျမန္မာျပည္ကိစၥကုိ ICC တင္မယ္ဆုိရင္ အမိန္႔ခ်တဲ့အဆင့္မေျပာနဲ႔ အမႈတင္တဲ့အဆင့္ ေတာင္ေရာက္ဖုိ႔မလြယ္ဘူး။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ ဗမာျပည္ဟာ ICC စတင္ဖြဲ႔စည္းစဥ္က အေျခခံထားတဲ့ Rule Statue လုိ႔ေခၚတဲ့ ေရာမၿမဳိ႔သေဘာတူညီခ်က္ကုိ လက္မွတ္ေရးထုိးထားတဲ့ အဖြဲ႔၀င္ႏုိင္ငံမဟုတ္ဘူး။ မဟုတ္ေတာ့ ကုလသမဂၢလုံၿခဳံေရးေကာင္စီက တင္မွရမယ္ဆုိတဲ့ အေျခအေနျဖစ္လာတယ္။ လက္ရွိျမန္မာျပည္ကိစၥဟာ ကုလသမဂၢ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီမွာ Statement ထုတ္ဖုိ႔ေတာင္ လြယ္တဲ့ကိစၥမဟုတ္ဘူး။ အဲဒါနဲ႔ပင္ ပြဲကျပတ္ေနၿပီး။ ေနာက္တခ်က္ကေတာ့ ICC က ကုိင္တြယ္တဲ့ကိစၥက Genocide လုိ႔ေခၚတဲ့ လူသားမ်ား အစုလုိက္ အၿပဳံလိုိက္ သတ္တဲ့ကိစၥမ်ဳိး၊ ေနာက္တခ်က္ Crime Against Humanity လုိ႔ေခၚတဲ့ လူသားက်င့္၀တ္ ေဖါက္ဖ်က္တဲ့ ရာဇ၀တ္မႈလုိဟာမ်ဳိးကုိ သူကကုိင္တြယ္တယ္။

ဗမာျပည္ဟာ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖါက္မႈသက္သက္နဲ႔ ႏုိင္ငံတကာဥပေဒအရ Crime Against မျဖစ္ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္ကုိ ကုလသမဂၢ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီ ကေရာ၊ အေထြေထြညီလာခံေရာက Crime Against Humanity ဆုိတဲ့အဆင့္မွာ မထည့္ထားဘူး။ ေတာင္အာဖရိကမွာ ၁၉၇၀ ေလာက္ကတည္းက Tripartite ဟာ လူေတြအခ်င္းခ်င္း ခြဲျခားတဲ့စနစ္ဟာ Crime Against Humanity ဆုိၿပီးေတာ့ ၁၉၇၀ ေလာက္က အေထြေထြညီလာခံမွာ သတ္မွတ္ထားတာျဖစ္တယ္။ ဗမာျပည္က်ေတာ့ ဒီေနဒီအခ်ိန္အထိ ကုလသမဂၢမွာရွိတဲ့ အေထြေထြညီလာခံေေရာ၊ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီကပါ Crime Against Humanity လုိ႔ မသတ္မွတ္ထားပါဘူး။

ေမး ----- ဦးမင္းေဇာ္ဦးေျပာၾကားခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေဒၚျဖဴစင္ေျပာပါဦီခင္ဗ်။

ေဒၚျဖဴစင္ ----- ကုလသမဂၢ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီက ဆုံးျဖတ္ခ်က္တခုခ်ၿပီး ႏုိင္ငံတကာ ခုံရုံးကုိ လႊဲရၿပီးဆုိလုိ႔ရွိရင္ ႏုိင္ငံတကာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ လုံၿခဳံေရးကုိ ထိခုိက္တယ္ဆုိရင္ နဲ႔ Chapter 7 အရ အဲဒီအခြင့္အာဏာနဲ႔သာလွ်င္ လႊဲေပးလုိ႔ရပါတယ္။

မွန္ပါတယ္၊ ဗမာျပည္မွာ တခါမွ အဲအဆင့္ကုိ မေရာက္ ေသးဘူးဆုိတာ မွန္ပါတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္း ဆုိေတာ့ ဗမာျပည္မွာ ျဖစ္မႈ က်ဴးလြန္တဲ့ကိစၥကုိ က်မတုိ႔တခါမွ မေျပာပါဘူး၊ တခါမွလည္း အဲဒီကိစၥကုိ ေလးေလးနက္နက္ မတင္ျပခဲ့ဘူးပါဘူး။ General Assembly မွာေရာ၊ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီ မွာေရာေပါ့ေလ။ Crime ေတြက ျပည္တြင္းမွာ က်ဴးလြန္တာဘဲျဖစ္ျဖစ္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ ပ်က္ယြင္းလုိ႔၊ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ပ်က္ယြင္းလုိ႔ျဖစ္ျဖစ္ ဒီဟာက ႏိုင္ငံတကာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ လုံၿခဳံေရးကုိ ထိခုိက္ေစတယ္ ဆုိၿပီးေတာ့ ၁၉၉၃/၉၄ ယူကုိစလားဗီးယားနဲ႔ ရာ၀မ္တာ ခုံရုံးေတြအၿပီးမွာ ကုလသမဂၢ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီ ကေနၿပီး သေဘာတူခဲ့ပါတယ္။

ဦးမင္းေဇာ္ဦး ----- အရင္တုန္းက လုပ္ခဲ့ၾကတဲ့ UN Security Council Campaign က်ဆင္းမႈနဲ႔ သြားၿပီးေတာ့ ဆင္တူေနပါတယ္။ Security Campaign လုပ္တုန္းကလည္း က်ေနာ္တုိ႔က ေတာက္ေလွ်ာက္ အင္တုိက္အားတုိက္ လုပ္သြားၾကေပမဲ့လည္း က်ေနာ္တုိ႔ မေအာင္ ျမင္သြားၾကဘူး။ ဘာျဖစ္လုိ႔လည္းဆုိေတာ့ Security Council မွာရွိေနနဲ႔ အင္အားႀကီးႏုိင္ငံတုိ႔၊ ဗီတုိအာဏာပုိင္ဆုိင္တဲ့ တရုတ္နဲ႔ ရတ္ရွားတုိ႔က ၀င္ၿပီးေတာ့ ကာကြယ္ေပးတဲ့အခါမွာ ဗမာျပည္ကိစၥကုိ အဆုံးအျဖတ္လုိ႔မရဘူး။ အဲဒီအေျခခံ တခုတည္းမွာပင္ ဗမာျပည္ကိစၥမွာ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ဖုိ႔ မေျပာနဲ႔ Statement ထုတ္ဖုိ႔လုိ႔ ရတဲ့အဆင့္ေတာင္ မလြယ္ဘူးလုိ႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။

ေမး ----- ဦးမင္းလြင္ဦးကေရာ တရားဥပေဒရႈေထာင့္ကေန ဘယ္လုိဆက္လုပ္လုိ႔ရမွာလဲ။

ဦးမင္းလြင္ဦး ----- အဲေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ AHRC အေနနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖါက္မႈကိစၥေတြ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Human Rights Defender ေတြကိစၥရပ္ေတြ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ မတရားဖမ္းဆီးခံထားရ သူေတြရဲ့ ကိစၥေတြ၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့တခါ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားတဲ့ ကာလအတြင္းမွာ ေသဆုံးသြားသူေတြရဲ့ ကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ကုလသမဂၢ လက္ေအာက္ခံ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီရဲ့ေအာက္က အဖြဲ႔အစည္းအသီးသီးကုိ ေပးပုိ႔ေနပါတယ္။ အစဥ္ဆက္မျပတ္ ေပးပုိ႔ေနပါတယ္။

ေနာက္ၿပီးေတာ့တခါ လူ႔အခြင့္အေရး ကုိယ္စားလွယ္ကုိလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ေပးပုိ႔ထားတာရွိပါတယ္။ အဲဒီကေနၿပီးေတာ့ တေျဖးေျဖးအမႈေတြကုိ စုလာမယ္။ သက္ဆုိင္ရာ ဌာနကေနၿပီးေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ လူ႔အခြင့္အေရးေကာင္စီ ကေနၿပီးေတာ့ တိက်တဲ့ဆုံးျဖတ္ခ်က္တခုကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံအေပၚ ခ်ႏုိင္မယ္ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီဆုံးျဖတ္ခ်က္အေပၚမွာ မူတည္ၿပီးေတာ့လည္း လုံၿခဳံေရးေကာင္စီက မတရား ဖမ္းဆီးခံရတဲ့ကိစၥရပ္ေတြ၊ သတ္ျဖတ္ခံရတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြ အေထာက္အထား ခုိင္ခုိင္မာမာနဲ႔ တင္ျပေျပာဆုိလာႏုိ္င္ၿပီးဆုိရင္ေတာ့ အင္အား ႀကီးႏုိ္င္ငံေတြအေနနဲ႔လည္း ေျပာေတာ့ ေျပာမွာဘဲ၊ ဒါေပမဲ့လည္း သူတုိ႔အေနနဲ႔ အသံနည္းနည္း သိပ္သြားႏုိင္တယ္။ က်ေနာ္တုိ႔အေနနဲ႔လည္း ေလာေလာဆယ္ ဆုပ္မိေနတဲ့ ဥစၥာေလးအရဘဲ ဆက္သြားေနတယ္ ဆုိတာကုိ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တယ္။

ေမး ----- ေဒၚျဖဴစင္တုိ႔ကေရာ အဲတာကုိ လက္ခံသလား။

ေဒၚျဖဴစင္ ----- တရုတ္က Crime နဲ႔တက္လာတဲ့ ကိစၥအားလုံးေပါ့ေနာ္၊ ယူကုိစလားဗီယား၊ ရာ၀မ္တာတုိ႔ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သူ႔ကိုတကယ္ Support တဲ့ ဆူဒန္အဆုံး သူတခါမွ ဗီတုိ မသုံးခဲ့ပါဘူး။ တရုတ္မွာ တကယ့္ ႏုိင္ငံျခားေရးအႀကံေပးျဖစ္တဲ့ Professor ဂ်ဴးဆုိလုိ႔ရွိရင္ သူကဘယ္ေလာက္အထိ ေျပာခဲ့သလဲဆုိေတာ့ တရုတ္ျပည္ဟာ ဆူတန္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေၾကာင့္ ဗီတုိ မသုံးခဲ့သလဲဆုိရင္ အေနာက္ႏုိင္ငံရဲ့ အထင္ေသးမႈကုိ မခံရေအာင္၊ တရုတ္ျပည္ရဲ့ Security Council အခန္း႑နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဂုဏ္သိကၡာရွိခ်င္လုိ႔ သူေျပာပါတယ္။ China ရဲ့ေထာင္ေလွ်ာ္က သူ႔ရဲ့ေပၚလစီ တေလ်ာက္လုံးမွာ Crime နဲ႔ပတ္သက္လာရင္ သူတခါမွာ ဗီတုိမသုံးဘူးဆုိတာ ထင္ရွားပါတယ္။ ဒီေတာ့ က်မတုိ႔ရဲ့ တာ၀န္ကေတာ့ ဒါဟာ Crime လည္းျဖစ္တယ္။ တရားစီရင္ေရးစနစ္လည္းမဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ ဗမာျပည္မွာ က်ဴးလြန္မႈေတြက အာဏာကုိ အသုံးခ်ၿပီးေတာ့ က်ဴးလြန္ေနတယ္ဆုိတာ ဆက္တုိက္ဆက္တုိက္ တင္ျပသြားဖုိ႔ျဖစ္တယ္။

ေမး ----- ဦးမင္းေဇာ္ဦးေရ၊ တရုတ္က သူတို႔ႏုိင္ငံရဲ့ ဂုဏ္သိကၡာကုိ စဥ္းစားၿပီးေတာ့ Crime ေတြကုိ မကန္႔ကြက္ဘူးဆုိတဲ့ ေဆြးေႏြးခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ျပန္ၿပီးရွင္းျပပါဦး။

ဦးမင္းေဇာ္ဦး ----- ဟုတ္ကဲ့၊ အဲဒါကုိမေျပာခင္ ICC ကိစၥကုိ တခ်က္ေလာက္ ေျပာခ်င္တယ္။ ICC မွာ ၂၀၀၇ ႏွစ္ကုန္အထိ ICC မွာ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၃၉ ႏုိင္ငံကွ တုိင္ၾကားခ်က္အမႈေပါင္း ၂၉၀၀ ရွိတယ္။ အဲဒီအထဲမွာမွ ICC တကယ္လုပ္ႏုိ္င္တာက အမႈ (၄)မႈပဲရွိတယ္။ အမႈ (၄) ခုထဲမွာ အမႈတခုက လုံၿခဳံေရးေကာင္စီနဲ႔သြားတဲ့ ဆူတန္ကိစၥ။ အမႈ (၃)ခုက သူ႔အဖြဲ႔၀င္ႏုိင္ငံေတြက တုိင္တဲ့ကိစၥ။ အဲဒီအမႈေတြအားလုံးဟာ အာဖရိကႏုိင္ငံက ျဖစ္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ICC ကုိယ္တုိင္က အမႈေတြကုိ လက္ခံၿပီးေတာ့ လုပ္ႏုိင္တဲ့အရည္အခ်င္း အရမ္း အားနည္းတယ္။ ေနာက္တခု တရုတ္နဲ႔ ရတ္ရွား ဗမာျပည္ျမင္တဲ့အျမင္က Crime ဟုတ္ျခင္း မဟုတ္ျခင္းနဲ႔မဆုိင္ဘူး။ အဓိက ဗမာျပည္ကုိ သူတုိ႔ၾကည့္တာက သူတုိ႔ရဲ့ မဟာဗ်ဴဟာ အက်ဳိးစီးပြားအရ သူတုိ႔ၾကည့္တယ္။ အဲဒီအေပၚမွာ ဘယ္စြဲခ်က္နဲ႔ တက္လာတက္လာ သူတုိ႔က ကာကြယ္သြားမွာျဖစ္တယ္။

ေမး ----- ေဒၚျဖဴစင္တုိ႔ ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္အရ ဒါေတြကုိ ဘယ္လုိကာကြယ္လုိ႔ရသလဲ။

ေဒၚျဖဴစင္ ----- ကုလသမဂၢ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီမွာ က်မတုိ႔တင္တဲ့အခါျဖစ္ျဖစ္၊ General Assembly မွာ က်ဴးလြန္တဲ့ အမႈကုိဘဲ သီးသန္႔ထားၿပီးေတာ့ က်မတို႔တင္မယ္။ ေစာေစာက ဦးမင္းလြင္ဦး ေျပာသလုိမ်ဳိး က်မတုိ႔ Documents အကုန္လုံးနဲ႔ တင္မယ္။ က်မတုိ႔ ဘာအေၾကာင္းကုိမွ ေျပာၿပီးတင္မွာမဟုတ္ဘူး။ က်မတုိ႔အရင္က တင္တဲ့တေလွ်ာက္လုံး ႏုိင္ငံေရးနဲ႔ တျခားကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ တင္ခဲ့တာမ်ားတယ္။ Crime အသီးသီးကုိသာ တင္ခဲ့မယ္ဆုိလုိရွိရင္ က်မတုိ႔ကလုံး၀ထင္ပါတယ္။ က်မတုိ႔ ဟစ္တလာကုိ သြားၿပီးကာကြယ္မွာလား၊ ဟစ္တလာ ေလာက္ေတာင္ဆုိးေနတဲ့ အာဏာရွင္ကုိ အလြဲသုံးစား လုပ္ၿပီးေတာ့ လုပ္ခ်င္တာ လုပ္ေနတဲ့ အာဏာရွင္ကုိ ဘယ္ေလာက္အထိ သူတုိ႔ကာကြယ္သြားမယ္ဆုိရင္ ဒီအခ်က္ေတြအေပၚမွာ မူတည္သြားပါလိမ့္မယ္။

ေမး ----- အခုက်ေနာ္တုိ႔ ေဆြးေႏြးေနတာက ျမန္မာႏုိ္င္ငံ တရားစီရင္ေရးနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ တဖက္သတ္ စီရင္ခ်က္ခ်တယ္။ မတရားတဲ့ ပုဒ္မေတြကို အျမင့္ဆုံး သတ္မွတ္တယ္ဆုိတဲ့အေပၚမွာ ICC အထိတင္ဖုိ႔ ႀကဳိးပမ္တဲ့ကိစၥျဖစ္ပါတယ္။ အဲေတာ့ ဦးမင္းလြင္ဦးလည္း ၾကားခဲ့တဲ့အတုိင္းေပါ့ေနာ္ Global Justice က Crime နဲ႔ ရႈေထာင့္တခုနဲ႔ပဲ ၾကည့္မယ္ဆုိေတာ့ ျပည္တြင္းမွာေရာ ခုိင္မာေအာင္၊ ခဏက သက္ေသကိစၥေတြ၊ အမႈတည္ေဆာက္တဲ့အခါက်ေတာ့ေရာ လက္ေတြ႔မွာ ဘာေတြျဖစ္ႏုိင္သလဲ။

ဦးမင္းလြင္ဦး ----- က်ေနာ္တုိ႔ အာရွႏုိင္ငံေတြမွာ ဥပမာ သီရိလဂၤါရွိတယ္။ ပါကစၥတန္ ႏုိင္ငံရွိတယ္။ ဒီလုိပဲ အာဏာရွင္ ကေနၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖါက္မႈေတြ က်ဴးလြန္ေနတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီႏုိင္ငံေတြမွာ လူ႔အခြင့္အေရး ဆုိင္ရာ အထူးကုိယ္စားလွယ္ ရုံးေတြကုိ ဖြင့္လွစ္ခြင့္ေပးထား တဲ့အတြက္ ဒီလုိမ်ဳိး လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖါက္မႈ ကိစၥရပ္တုိင္းကုိ အဲဒီရုံးမွာ လူတုိင္းသြားၿပီး တုိင္ႏုိင္တယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ မတရားမႈေတြကုိ ေဖၚျပႏုိင္တယ္။ အဲေတာ့ အဲဒီလုိမ်ဳိးသာ ရွိခဲ့မယ္ဆုိရင္ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ေထာင္ဒဏ္ ခ်မွတ္ခံထားရတဲ့ လူ ၁၉၀ စလုံးက သူတုိ႔ရဲ့မိသားစုေတြက သြားၿပီးတုိင္ၾကမွာဘဲျဖစ္တယ္။ အဲေတာ့ အဲဒီလုိမ်ဳိး အခ်က္အလက္ေတြကကုိ အေသးစိတ္ ရယူဖုိ႔လုိတယ္။ မိသားစုေတြရဲ့ သေဘာတူညီမႈ ရယူဖုိ႔လုိတယ္။ ဒါေတြ ျဖစ္လာမယ္ဆုိရင္ လုံၿခဳံေရးေကာင္စီအထိ ေရာက္သြားႏုိင္ဖုိ႔ မခဲယဥ္းဘူး။ ေနာက္ၿပီး လူ႔အခြင့္အေရး ေကာင္စီမွာလဲ ျပတ္သားတဲ့ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ေတြ ခ်ႏုိ္င္ဖို႔ဆုိတာ လြယ္ကူလာႏုိင္မယ္ ဆုိတာကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔ရွိေနရတယ္။

အခု ေလာေလာဆယ္မွာလည္း က်ေနာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံမွာ ILO ရဲ့ အထူးကုိယ္စားလွယ္ရုံး ဖြင့္ဖုိ႔ေပးထားတယ္။ ILO နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အရာမွန္သမွ် လူတုိင္း တုိင္ၾကားႏုိင္တဲ့ တဲ့အခါမွာ န အ ဖ အစုိးရအေနန႔ဲ သူတုိ႔ လုပ္ခ်င္တဲ့အတုိင္း လုပ္လုိ႔မရဘူး ျဖစ္လာတယ္။ ဒီလုိဘဲ လူ႔အခြင့္အေရး ကိုယ္စားလွယ္ရုံးကုိလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဖြင့္ႏုိင္ခြင့္ ရဖုိ႔အတြက္ကုိ အထူး ႀကဳိးစားၿပီးေတာ့ ေတာင္းဆုိဖုိ႔လုိတယ္။

အဲလုိ မဖြင့္ႏုိင္ဘူးဆုိရင္လည္း ကုလသမဂၢ လက္ေအာက္ခံ အဖြဲ႔အစည္းတခုခုနဲ႔ ၫွိႏႈိင္းၿပီးေတာ့ ဒီလုိအမႈကိစၥေတြ ႀကဳံလာၿပီးဆုိရင္ ဒီအဖြဲ႔အစည္းေတြမွာ သြားၿပီးတုိင္ၾကားႏုိင္တယ္ ဆုိတာကုိ UN maganism အတြင္းမွာ ၫွိႏႈိင္းဖုိ႔ လုိတယ္ဆုိတာကုိ က်ေနာ္တုိ႔က လက္ေတြ႔က်က် ျမင္ပါတယ္။

ေမး ----- ဦးမင္းေဇာ္ဦးကေရာ ကုလသမဂၢရဲ့ တရားေရးဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ဆုိင္ရာေတြကုိ ျပည္တြင္းမွာ ရုံးဖြင့္ၿပီး တုိင္ၾကားႏုိင္တဲ့ အလားအလာေတြရွိသလား၊ လုပ္ႏုိင္တဲ့ အလားအလာေရာရွိသလား။

ဦးမင္းေဇာ္ဦး ----- ေလာေလာဆယ္ကေတာ့ န အ ဖ ခြင့္ျပဳခ်က္မရဘဲနဲ႔ ႏုိင္ငံကတာ ၀င္လုပ္ဖုိ႔ မလြယ္ဘူးလုိ႔ က်ေနာ္ထင္တယ္။ ေနာက္တခုကေတာ့ ဗမာႏုိင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ ႏုိင္ငံတကာ စစ္မ်က္ႏွာမွာ ကုလသမဂၢ စစ္မ်က္ႏွာမွာ လုပ္္ႏုိင္တဲ့အားက က်ေနာ့အျမင္မွာေတာ့ ကုန္သြားၿပီးလုိ႔္ထင္တယ္။

ေမး ----- ဦးမင္းလြင္ဦးတုိ႔ ကေရာ အဲဒီဟာကုိ လုပ္လုိ႔ရေအာင္ ဘယ္လုိႀကဳိးပမ္းမွာလဲ။

ဦးမင္းလြင္ဦး ----- က်ေနာ္တုိ႔ အေနနဲ႔ကေတာ့ မျဖစ္ေတာ့ဘူးဆုိေတာ့ အားေလ်ာ့လုိက္လုိ႔မရဘူး။ မျဖစ္ ျဖစ္တဲ့နည္းနဲ႔ ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ ေနရမွာျဖစ္တယ္။ ဒီႏွစ္အတြင္းမွာ သက္ဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မရွင္ အဖြဲ႔အစည္းအသီးသီကုိ ပုိ႔ထားအမႈေပါင္း ၁၇၀ ေက်ာ္ ရွိေနတယ္။ အရင္တုန္းက အဲဒီလုိမ်ဳိး ပုိ႔ထားတဲ့အမႈေတြ ၄၀/၅၀ မရွိတဲ့အတြက္ က်ေနာ္တုိ႔မွာ ေျပာအားမရွိဘူး။ အခု က်ေနာ္တုိ႔အေနနဲ႔ ဒါကုိ အင္သုိက္အားသိုက္ ေတာင္းဆုိဖုိ႔လုိတယ္ဆုိတာကုိ က်ေနာ့အေနနဲ႔ေျပာခ်င္တယ္။

ေမး ----- က်ေနာ္တုိ႔ ဒီေန႔မွာ ေဆြးေႏြးေနတာက ႏုိင္ငံေရး အတုိက္အခံေတြကုိ ဥပေဒရႈေထာင့္က တရားစြဲဆုိဖုိ႔ ကိစၥဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အားလုံးကုိေတာ့ ျပန္ၿပီးၿခဳံၾကည့္မယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ဒီလုိျဖစ္တာဟာ တရားသူႀကီးေတြမွာဘဲ တာ၀န္ရွိတာလား၊ စနစ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာလား၊ ေဒၚျဖဴစင္ေျပာပါဦး။ တရားသူႀကီးေတြကုိဘဲ အျပစ္ခ်မယ္ဆုိရင္ ေတာ့ ခုတ္ရာတျခား၊ ရွရာတျခား ျဖစ္မေနဘူးလား။ ႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္ေတြကေရာ တာ၀န္မရွိဘူးလား။

ေဒၚျဖဴစင္ ----- ႏုိင္ငံမွာအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့သူက အဓိကတာ၀န္ရွိပါတယ္။ က်မတုိ႔ ICC ဆိုတာလည္း အလကားေျပာတာ မဟုတ္ဘူးရွင္၊ ICC က တာ၀န္အရွိဆုံးလူေတြကုိ တရားစြဲလုိ႔ရပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးသန္းေရႊ၊ ေနာက္ၿပီး တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေအာင္တုိးအျပင္ တရားသူႀကီးေတြကုိလည္း သူတုိ႔ကုိ high authorities လို႔ယူဆတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ုိလုိ႔ ဒီလုိလုိေတြကုိ အျပစ္ယူဖုိ႔ သူတုိ႔ဟာ တကယ့္ကုိ သိလွ်က္နဲ႔က်ဴးလြန္တဲ့အတြက္ လုိ႔က်မတုိ႔ထင္ပါတယ္။ လုံး၀ယုံၾကည္တဲ့အတြက္ က်မတုိ႔ အေရးယူဖုိ႔ လုပ္တာျဖစ္ပါတယ္။

ေမး ------ ဦးမင္းလြင္ဦးကေရာ အဲလုိတရားဥပေဒ ရႈေထာင့္က ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ေခါင္းေဆာင္ပုိင္းမွာ ပုိၿပီး တာ၀န္ရွိသလား။

ဦးမင္းလြင္ဦး ----- သက္ဆုိင္ရာ ေခါင္းေဆာင္ေတြအေပၚမွာ အဓိက တာ၀န္ရွိပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ျပဌာန္းထားတဲ့ ဥပေဒေတြအရ ကင္းလႊတ္ခြင့္ေပးရမည့္ အခ်က္အလက္ေတြရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သက္ဆုိင္ရာ တရားသူႀကီးခ်ဳပ္ ဥပေဒ၊ ေရွ႔ေနခ်ဳပ္ ဥပေဒေတြအရ ကင္းလႊတ္ခြင့္ ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ ေတြရွိပါတယ္ ။ အဲေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔အေနနဲ႔ တကယ္တန္း အေရးယူမယ္ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ တကယ္ အမိန္႔စနစ္အရ အထက္က လာတဲ့အတြက္ အထက္က လာတဲ့လူေတြကုိသာ အဓိက အေရးယူဖုိ႔ သင့္တယ္ဆုိတာကုိ က်ေနာ့အေနနဲ႔ ေျပာလုိပါတယ္ခင္ဗ်။

ေမး ----- ဦးမင္းေဇာ္ဦးခင္ဗ်၊ လက္ေတြ႔က်က် အေရးအႀကီးဆုံး ပါလုပ္ႏုိင္မွာလည္းခင္ဗ်။

ဦးမင္းေဇာ္ဦး ----- အဓိက ဗမာျပည္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံတကာက လုပ္ႏုိင္တဲ့အား အလြန္ နည္းပါးသြားၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ျပႆနာက ဗမာျပည္မွာ ဖိႏွိပ္တဲ့စနစ္ရွိေနသေရြ႔ ဖိႏွိပ္တဲ့လူေတြ ရွိေနမွာဘဲ။ ICC ဒီျပႆနာ ေရာက္ခဲ့လုိ႔ ICC ကအျပစ္ရွိတယ္လုိ႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္လုိ ဆုိသည့္တုိင္ေအာင္ ဒီလူေတြကုိ ဗမာျပည္ထဲကုိ ၀င္ဖမ္းလုိ႔ မရဘူးျဖစ္ေနတယ္။ ဒါကေတာ့ ႏုိင္ငံတကာမွာရွိတဲ့ ဥပေဒရဲ့ ကိစၥပဲ။ အဲဒီေတာ့ ႏုိင္ငံတကာ စစ္မ်က္ႏွာကေနၿပီးေတာ့ ဗမာျပည္က န အ ဖ ကုိ ဖိအားေပးမယ္လုိ႔ တုိက္ပြဲမ်ဳိးစုံ ၀င္တုိက္တဲ့အခါမွာ ဖိအားေပးႏုိင္တဲ့ အတုိင္းအတာက ဘယ္ေလာက္ ရွိသလဲဆုိတာကုိေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ကုိ က်ေနာ္တုိ႔ သိသင့္တယ္လုိ႔ ထင္ပါတယ္။

ေတာတရွင္မ်ားခင္ဗ်ား၊ ျမန္မာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ကုိ ၾကည့္မယ္ဆုိလို႔ရွိရင္ ႏုိင္ငံတကာ ေတာင္းဆုိမႈေတြကုိ မ်က္ကြယ္ျပဳၿပီး အစုိးရက ဆက္လက္ဖမ္းဆီး ေထာင္ခ်တာေတြ၊ ေ၀းလံတဲ့ေထာင္ေတြ ေျပာင္းေရႊ႔တာေတြ ဆက္လုပ္ေနတဲ့အတြက္ ႏုိင္ငံတကာ တရားေရးအဖြဲ႔က ထိေရာက္တဲ့ အေရးယူမႈေတြ ျပဳလုပ္မွသာလွ်င္ မတရားမႈေတြ နည္းၿပီးေတာ့ တရားေရးမ႑ဳိင္ကုိ ျပန္တဲ့မတ္ေအာင္ လုပ္ႏုိ္င္မယ္လုိ႔ ထင္ျမင္ယူဆတဲ့ အေၾကာင္း ျမန္မာ့အေရး ကမၻာ့အေရး ကေနၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြး တင္ျပလုိက္ပါတယ္။